ΠΑΤΡΙΚΑΙ ΝΟΥΘΕΣΙΑΙ-ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΕΦΡΑΙΜ

[Silver]

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι΄.

Περί Υπερηφανείας, Αυτομεμψίας και Ταπεινώσεως.

11η. Οι άγγελοι εις τον Ουρανόν μέσα εις την δόξαν και τους ύμνους. Οι άνθρωποι εις τας χαράς των και εις τα παλάτια των.
Ο δε Θεός και δημιουργός μέσα εις εν σπήλαιον και επάνω εις την φάτνην των ζώων, ωσάν τον τελευταίον πτωχόν άνθρωπον!
Τι ταπείνωσις του Ιησού μας! Αυτήν την ταπείνωσιν να αποκτήσετε, παιδιά μου.
Η ταπείνωσις είναι η πιο χαριτωμένη αρετή, χρυσοϋφαντος στολή, μακάριος όποιος την ενδυθή, θα αποκτήση μίαν ανέκφραστον πνευματικήν ομορφιάν.
Αντιθέτως, το πιο βρώμικον πάθος είναι η υπερηφάνεια και ο εγωϊσμός.

[Silver]

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι΄.

Περί Υπερηφανείας, Αυτομεμψίας και Ταπεινώσεως.

12η. Πολύ παρακαλώ την Παναγία μας να μου χαρίση καθ’ όλα την ταπείνωσιν, διότι είναι βασική αρετή και χωρίς αυτήν κανένα έργον δεν επισφραγίζει η χάρις του Παναγίου Πνεύματος! Ο Αρχιεπίσκοπος Αλεξανδρείας Θεόφιλος, επισκεφθείς τους πατέρας του όρους της Νιτρίας ηρώτησε τον Πρώτον του όρους: « Τι εύρες, πάτερ, πλέον εν τη οδώ ταύτη της ασκήσεως;» Και απαντά ο όσιος: «Το μέμφεσθαι εαυτόν πάντοτε». «Όντως, απήντησεν ο Θεόφιλος, ουκ έστιν άλλη συντομωτέρα οδός προς τον Θεόν ως αύτη!». Ουχί δι’ υπερηφανείας και ανταρσίας ο εωσφόρος και ο Αδάμ εξέπεσαν του Θεού; Ουχί η ταπείνωσις της Θεοτόκου, «ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά το ρήμά σου» (Λουκ. 1,38 ) και ο εξ αυτής αρρεύστως γεννηθείς υιός του Θεού, διδάξας και ποιήσας άκραν ταπείνωσιν, έσωσε τον Αδάμ; Αυτός είπε πάλιν: «Μάθετε απ’ εμού, ότι πράός ειμι και ταπεινός τη καρδία και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών» (Ματθ. 11,29 ).
Οσάκις ο άνθρωπος αισθανθή τον εαυτόν του εν ταπεινώσει και αυτομεμψία, καθορά εις την ψυχήν του μίαν γλυκείαν ανάπαυσιν, ειρήνην, παρηγορίαν, ελάφρωσιν και ελπίδα! Ενώ αντιθέτως, την υπερηφάνειαν της ψυχής θα την πληροφορήσουν ανησυχία, ταραχή, ταραχή, θυμός, καύχησις, υπεροπτικαί τάσεις, κ.λ.π.
Αχ, πόσον άκοπος ο δρόμος της ταπεινώσεως! Και χωρίς ασκητικούς κόπους, λόγω ασθενείας κ.λ.π., δύναται ο άνθρωπος με την ταπείνωσιν και την αυτομεμψίαν, ως και την ευχαριστίαν προς τον Θεόν, να φθάση εις μέτρα πνευματικά και να αισθανθή το χάρισμα της υιοθεσίας! Ενώ αντιθέτως, με κόπους ασκητικούς, άνευ επιγνώσεως της οικείας ασθενείας και αδυναμίας και ελεεινότητος, αγών άνευ βραβείων, ιδρώς άνευ μισθού, δρόμος άνευ ελπίδων.
Τι δυστυχία να αγωνίζετε κανείς χωρίς απολαβήν; Να γεωργή χωρίς να θερίζη; Διατί άράγε; Διότι ο αγών δεν έγινε νόμιμος. «Εάν και αθλή τις, ου στεφανούται, εάν μη νομίμως αθλήση» ( Β΄ Τιμ. 2,5 ). Νόμιμος άθλησις εάν δεν γίνη και εις τους σωματικούς αγώνας ο αθλητής δεν στεφανούται.

[Silver]

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι΄.

Περί Υπερηφανείας, Αυτομεμψίας και Ταπεινώσεως.

13η. Αφήνει ο άγιος Θεός τον πειρασμόν εις τους αγαπώντας Αυτόν, ίνα τους διδάξει τον πόλεμον, υποχωρεί η χάρις του Θεού και τότε σηκώνεται σύννεφον πειρασμών και φθάνει να είπη ο άνθρωπος: «Να, με εγκατέλειψεν ο Θεός!» Μύριοι λογισμοί, πνιγμός ψυχής, παντού σκότος και ολισθήματα! Όλα αυτά τα δημιουργεί η αγία Σοφία, ο άγιος Θεός, και μανθάνομεν ότι μόνον ο Θεός δύναται να μας σώση και ότι άνευ του Θεού όλα τα ιδικά μας έργα είναι σκύβαλα και άχυρα, που με τον παραμικρόν αέρα του πειρασμού όλα σκορπούν και φαινόμεθα πως είμεθα σκουριασμένα πράγματα, ανίσχυροι και ανίκανοι να αντιμετωπίσωμεν οιονδήποτε πειρασμόν χωρίς την σύμμαχον χάριν του Αγίου Θεού. Η χάρις της θείας προνοίας δια των τοιούτων, μας διδάσκει το μάθημα της αυτογνωσίας, δηλαδή την ταπείνωσιν την αληθινήν, την εν γνώσει, την στερεάν, την θεμέλιον, διότι χωρίς αυτήν, αδύνατον να οικοδομήσωμεν πνευματικήν οικίαν. Μας αφήνει μέχρις απογνώσεως, ίνα αναγκασθώμεν να Του φωνάζωμεν γοερώς και θρηνωδώς και κράζοντας να αγιάζεται στόμα και καρδία. Ταύτα πάντα λοιπόν τα δημιουργούν οι πειρασμοί. Από τους πειρασμούς μεν να ευχώμεθα να μας σκεπάζη ο Θεός, πλην, όταν έλθουν, πρέπει μεθ’ υπομονής και σοφίας να τους περνώμεν, ίνα ωφελούμεθα εξ αυτών. Λοιπόν έχε υπομονήν εν πάσι και σώζου.

[Silver]

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι΄.

Περί Υπερηφανείας, Αυτομεμψίας και Ταπεινώσεως.

14η. Παιδί μου, ως κανόνα θα έχης την συνεχή αυτομεμψίαν, εις κάθε πειρασμόν βάζε πρώτος μετάνοιαν, ούτω παίρνεις πρώτος τον στέφανον και γίνεσαι αιτία και ο αδελφός να μετανοήση. Τον ταπεινωθέντα Κύριον να σκέπτεσαι πάντοτε, οπότε η ψυχή είναι έτοιμη να υπομείνη κάθε είδους ταπεινώσεις δια την αγάπην Του. Εκείνο που παίζει τον σημαντικώτερον ρόλον εις τον πνευματικόν αγώνα είναι να μάθη ο άνθρωπος να ταπεινώνεται, να μέμφεται τον εαυτόν του και να δικαιώνη τον πλησίον του. Όποιος έμαθε ταύτην την φιλοσοφίαν, ήδη πρέπει να τρυγά τον γλυκύτατον καρπόν της ελευθερίας των παθών. Διαφορετικά θα σύρη τα πάθη του προς μεγάλην και συνεχή λύπην του. Μέμφου, παιδί μου, συνεχώς τον εαυτόν σου, μη του δίδης δίκαιον, όταν ακούης κάτι να λέγουν δι’ εσέ, λέγε: «Δίκαιον έχουν οι αδελφοί μου, τέτοιος είμαι, και περισσότερα μου πρέπουν, δια τας αμαρτίας μου». Πάντα να θεωρής τον εαυτόν σου κατώτερον από όλους και να αποφεύγης να διατάζης, ως έχων εξουσίαν, με λίγα λόγια ταπείνωσιν εις όλα.

[Silver]

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι΄.

Περί Υπερηφανείας, Αυτομεμψίας και Ταπεινώσεως.

15η. Να θεωρής τον εαυτόν σου πολύ αμαρτωλόν και μολυσμένον, δια να σε συμπαθήση ο Ιησούς Χριστός, να σου στείλη το έλεος και την συγχώρησιν των πολλών σου αμαρτιών.
Να έχης υπακοήν εις όλους τους αδελφούς, να γίνης ο πιο τελευταίος, ο πιο ευτελής, εάν θέλης να σου φύγουν τα πάθη και αι αδυναμίαι.
Ποτέ να μη δικαιώνης τον εαυτόν σου ούτε με λόγον ούτε με λογισμόν, αλλά πάντα ως πταίστην να καταδικάζης τον εαυτόν σου και υπεύθυνον πολλών πληγών.
Εις τον Γέροντα να έχης πίστιν, εις τους λόγους του υπακοήν και αγάπην και να εξομολογήσαι καθαρά κάθε σου λογισμόν, διότι η καθαρά εξομολόγησις χαρακτηρίζει την ταπεινήν ψυχήν.

[Silver]

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι΄.

Περί Υπερηφανείας, Αυτομεμψίας και Ταπεινώσεως.

16η. Βιάζεσθε, τέκνα μου, εις τον πνευματικόν αγώνα. Μη λησμονήτε την πολλήν εμπειρίαν του διαβόλου και την ιδικήν μας ασθένειαν.
Όπως το φθινοπωρινόν φύλλον που πίπτει με τον ελάχιστον άνεμον, ούτω και ημείς πίπτομεν εις τον παραμικρόν πειρασμόν και δοκιμασίαν, όταν η χάρις του Θεού δεν συμμαχή μαζί μας. Και πότε συμμαχεί η χάρις του Θεού μεθ’ ημών;
Τότε μόνον, όταν το ταπεινόν φρόνημα ποδηγετή κάθε μας σκέψιν και έργον. Μέμφεσθε διηνεκώς τους εαυτούς σας, διότι η αυτομεμψία είναι γέννημα και καρπός της ταπεινής καρδίας και εις την ταπεινήν καρδίαν, φανερούται το θείον, καθώς οίδεν αυτό.
«Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται».
Εις εκάστην σας πτώσιν εξετάσατε καλώς και θα αντιληφθήτε ότι λίγο- πολύ ο σπόρος της υπερηφανείας είναι η κυρίως αιτία της πτώσεως.

[Silver]

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι΄.

Περί Υπερηφανείας, Αυτομεμψίας και Ταπεινώσεως.

17η. Έχετε υπ’ όψιν σας τον εγωϊσμόν, αυτός τα δημιουργεί όλα, ταπεινωθήτε, στραγγαλίζετε τον εγωϊσμόν, που σαν φαρμακερό φίδι έρχεται να σας δηλητηριάση την ψυχήν. Μην αφήνετε τίποτε μέσα σας, έτσι μόνον θα εξουδετερώσητε κάθε σατανικήν ενέργειαν. Το άγιον Τριώδιον αρχίζει με το ωραίον παράδειγμα του τελώνου και του φαρισαίου διαφωτίζον ότι δια του ταπεινού φρονήματος αποκτά κανείς την δικαίωσιν, δηλαδή την συγχώρησιν των αμαρτημάτων του από τον Θεόν. Επίσης φανερώνει η παραβολή αύτη και το μέγα κακόν, την υπερηφάνειαν, που τίθεται ισχυρόν εμπόδιον δια την συγχώρησιν των αμαρτιών, παρ’ όλην την εφαρμογήν των άλλων αρετών και δη της ελεημοσύνης. Η υπερηφάνεια κατέρραξε παταγωδώς τον εωσφόρον, τον πρώτον των αγγελικών ουρανίων δυνάμεων και τον κατέστησε διάβολον σκοτεινόν και αιωνίως κολασμένον. Ενώ αντιθέτως, η ταπείνωσις του Χριστού, «μάθετε απ’ εμού ότι πράός ειμι και ταπεινός τη καρδία κ.λ.π.» (Ματθ. 11,29 ), έσωσε τον πλανηθέντα και εξ υπερηφανείας υποσκελισθέντα άνθρωπον εκ της αιχμαλωσίας αυτού. Εξ αυτών και εκ πολλών άλλων γραφικών αληθειών διδασκόμεθα ότι άνευ ταπεινώσεως και αληθούς μετανοίας δεν σώζεται ο άνθρωπος, έστω και αν εις άλλας αρετάς ευπορή.